دیابت چیست.
دیابت چیست و انواع آن کدام است؟دیابت یا بیماری قند به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف انسولین پدید می آید. انسولین ماده ای است که در بدن توسط لوزالمعده تولید می گردد و باعث می شود قند یا به عبارتی مهمترین منبع انرژی بدن مورد استفاده قرار گیرد.
دیابت به دو شکل عمده بروز می کند:
دیابت نوع 1 که فرد مبتلا به آن لازم است جهت ادامه حیات خود، انسولین تزریق نماید و معمولاٌ در کودکان و نوجوانان پدید می آید.
دیابت نوع 2 که معمولاٌ در افراد بالای 40 سال دیده می شود و با رژیم غذایی، فعالیت بدنی و قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون یا گاهی تزریق انسولین، قابل کنترل است.
در دیابت نوع 2 چه اتفاقی رخ میدهد؟ در فرد مبتلا به این نوع دیابت، سلول های بدن حساسیت لازم نسبت به هورمون انسولین را ندارند و پس از مدتی لوزالمعده نیز در تولید انسولین به مقدار کافی، مشکل پیدا می کند. بدون وجود حساسیت لازم به انسولین یا در صورت کمبود ترشح انسولین، بدن نمی تواند قند موجود در خون را به داخل سلول حرکت دهد؛ بنابراین قند خون بالا می رود و افزایش قند خون سبب پیدایش مشکلاتی در فرد مبتلا می گردد.
علامتها و نشانههای دیابت نوع 2 چیست؟ این نوع دیابت معولاٌ به آهستگی پیشرفت می کند. علامت های اصلی آن پرادراری، تشنگی بیش از حد، کاهش وزن قابل توجه، افزایش اشتها و خستگی زودرس و شدید است. علامتها و نشانههای دیگر عبارتند از:
• عفونتهای مکرر دهان، پوست، ناحیه تناسلی یا مثانه
• تاری دید
• سوزش و گزگز انگشتان دست یا پاها
• خشکی و خارش پوست
این علامت ها ممکن است خفیف باشند به طوری که فرد متوجه آنها نگردد. در سالمندان گاهی این علامت ها فقط به سن بالا نسبت داده می شود و تشخیص دیابت به تأخیر می افتد. نکته مهم این که بیش از نیمی از مبتلایان به دیابت از بیماری خود بی خبرند!
چه زمانی به مصرف قرص نیاز است؟ رعایت رژیم غذایی و کاهش وزن و همچنین انجام فعالیت بدنی اساسی ترین اصول درمان در بیماران دیابتی نوع 2 هستند و در صورتی که قند خون پس چند هفته کنترل نشود، نیاز به درمان با قرص های خوراکی پدید می آید. به خاطر داشته باشید که مصرف قرص به هیچ عنوان جای رژیم غذایی را نمیگیرد و شما با وجود مصرف قرص همچنان به یک رژیم غذایی خوب و فعالیت بدنی منظم نیاز دارید.
قرصهای خوراکی پایین آورنده قند خون چند نوع است؟ قرصهایی که به طور معمول برای درمان دیابت مورد استفاده قرار میگیرد، عبارتند از:
1. گلی بن کلامید یا گلیبورید که نام دیگر آن دائونیل است. در همین گروه دارویی، از کلرپروپامید نیز گاهی استفاده می شود.
2. مِت فورمین
البته به تازگی قرص های متعدد دیگری نیز برای درمان دیابت نوع 2 به بازار عرضه شدهاند که هنوز استفاده از آنها خیلی رایج نشده است.
در هر حال شما باید نام قرص های مصرفی خود را بدانید و اگر به خاطر سپردن آنها برایتان مشکل است نام قرص و تعداد دفعات مصرفی را بر روی یک کارت یادداشت کنید و همراه خود داشته باشید.
قرصهای خوراکی چگونه باعث کاهش قند خون میشوند؟ توجه داشته باشید که قرص های خوراکی همان انسولین نیستند و محتوی انسولین نیز نمی باشند، این قرص ها در افراد دیابتی که بدنشان هنوز انسولین می سازد، مصرف می شوند و از راههای زیر سبب کاهش غلظت قند خون می گردند:
1- کمک به بدن برای آزاد شدن بیشتر انسولین در خون
2- تسهیل ورود قند به داخل سلول
3- کاهش میزان تولید قند در کبد
آیا مصرف قرصهای خوراکی به تنهایی برای کنترل قند خون کافی است؟ قرصهای خوراکی فقط در دیابتی های نوع 2 که قند خونشان با رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل نشده است، مورد استفاده قرار می گیرند.
بهترین نتیجه درمانی از مصرف قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون تنها هنگام انجام همزمان فعالیت بدنی منظم، رعایت برنامه غذایی صحیح و در صورت لزوم کاهش وزن به دست میآید. مصرف قرص های خوراکی به معنی ترک انجام فعالیت بدنی منظم و عدم رعایت برنامه غذایی صحیح نیست چرا که در این صورت، استفاده از این قرصها به تنهایی کمک کننده نخواهد بود.
با مصف منظم قرص های تجویز شده توسط پزشک و رعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش منظم، غلظت قند خون را در حد طبیعی نگه دارید و از پیدایش عوارض افزایش قند خون جلوگیری کنید.
آیا قرصهای خوراکی دارای عوارض جانبی هستند؟
قرصهای خوراکی عوارض جانبی اندکی دارند اما مانند همة داروها باید با دقت مصرف شوند. پزشک مناسبترین قرص خوراکی را با توجه به شرایط جسمی شما تجویز می کند اما گاهی اوقات ممکن است با مصرف این قرص ها مشکلات زیر پدید آید.
• برخی افراد ممکن است با مصرف قرص گلی بن کلامید دچار بثور پوستی شوند که باقطع مصرف قرص، این عارضه از بین خواهد رفت.
• قرص های خوراکی ممکن است با داروهای دیگر تداخل اثر داشته باشند، به طور مثال هنگامی که این قرص ها را مصرف می کنید از مصرف آسپرین بپرهیزید و برای تسکین درد از استامینوفن استفاده نمایید. البته در افرادی که بدلیل مشکلات قلبی آسپرین مصرف می کنند، میزان آسپرین مصرفی روزانه برای آنها مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
• گلی بن کلامید می تواند در برخی افراد باعث کاهش شدید غلظت قند خون شود بنابراین با مصرف این دارو باید برنامه غذایی را به درستی رعایت نمایید.
• با شروع مصرف مت فورمین ممکن است مشکلات گوارشی مانند تهوع و اسهال رخ دهد که معمولاٌ ظرف چند روز از بین می روند برای جلوگیری از ایجاد حالت تهوع، بهتر است این قرص همراه با غذا یا پس از غذا استفاده شود.
افراد دیابتی که قرص مت فورمین مصرف می کنند باید به طور سالانه از نظر وضعیت کبد و کلیهها بررسی شوند.
قرص خوراکی را در چه زمانی از روز باید مصرف کرد؟
به دلیل تقاوت اثر قرص گلی بن کلامید و مت فورمین، بهتر است گلی بن کلامید نیم ساعت پیش از مصرف غذا مصرف گردد و قرص مت فورمین برای کاهش عوارض گوارشی مثل تهوع، همراه با غذا یا بلافاصله پس از آن خورده شود.
تا چه زمانی باید از قرص های خوراکی پایین آورنده قند خون استفاده کرد؟
این قرص ها باعث بهبود قطعی دیابت نمی شوند بلکه با روش های مختلف به کنترل غلظت قند خون کمک می کنند. اگر با یک نوع قرص کنترل مطلوب قند خون حاصل نشد، ممکن است پزشک استفاده همزمان از دو نوع قرص را تجویز نماید.
اگر فرد دیابتی به علت یک عفونت شدید یا مشکل قلبی یا عمل جراحی، در بیمارستان بستری شود، ممکن است در طول دوران بستری به تزریق انسولین نیاز پیدا کند. در این صورت پزشک معالج میزان انسولین لازم (که جاگیزین قرصها می شود) را برای وی تجویز خواهد کرد.
اگر دیابت شما با مصرف قرص، کنترل نشود ممکن است پزشک به منظور ایجاد کنترل مطلوب، تزریق انسولین را برای شما شروع کند.
اگر بیمار شدم و اشتهایی برای خوردن غذا نداشتم، آیا باید به مصرف قرص ادامه دهم؟ در صورتی که می توانید غذا بخورید حتماٌ مصرف قرص را ادامه دهید. سعی کنید در دوران بیماری غذای معمولی مصرف نمایید و مایعات (بدون شیرینی) زیاد بخورید. اگر به علت تهوع، استفراغ و... قادر به خوردن غذا نیستید، به سرعت با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر نمیتوانید غذای معمولی بخورید، سعی کنید به جای آن سوپ، شیر یا آب میوه مصرف نمایید. در دوران بیماری با پزشک خود مشورت کنید.
افت قند خون در بیماران دیابتی
هنگام مصرف قرص های خوراکی یا دریافت انسولین، ممکن است کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) ایجاد شود. اگر چه علامت های کاهش قند خون از فردی به فرد دیگر متفاوت است، در هر فرد این علامت ها مشخص می باشد. به خاطر داشته باشید که بیماران بالای 60 سال بیشتر در معرض خطر کاهش قند خون هستند.
در هر حال مبتلا به دیابت باید علامت های کاهش قند خون را به خاطر داشته باشد و پیش از افت شدید قند خون و شدت یافتن علائم، وارد عمل شود.
علل کاهش قند خون 0هیپوگلیسمی» چیست؟
عوامل زیر میتوانند باعث کاهش قند خون شوند:
• فراموش کردن یا دیر خوردن یک وعدة غذایی اصلی یا میان وعده
• دریافت ناکافی مواد نشاسته ای در غذاهای اصلی یا میان وعده ها
• انجام ورزش بیش از حد معمول یا ورزش برنامه ریزی نشده
• افزایش میزان مصرف قرص های خوراکی نظیر گلی بن کلامید
• بیماری کلیوی یا کبدی که به دلیل کاهش دفع دارو، باعث افزایش غلظت آن در خون شده باشد.
• تداخل اثر دیگر داروهای مصرفی بیمار با داروهای ضد دیابت
بنابراین برای شروع یک داروی جدید، حتماٌ با پزشک خود مشورت کنید.
علامتها و نشانههای کاهش قند خون چیست؟
زمانی که غلظت قند خون پایین تر از حد معمول (معمولاٌ کمتر از حدود 70 میلی گرم در دسیلیتر) باشد، علامت های کاهش قند خون پدیدار می شوند.
علامتهای هشدار دهنده افت قند خون عبارتند از:
• احساس ضعف و گرسنگی
• لرزش دست ها
• تعریق فراوان
• عصانیت و آشفتگی
• تپش قلب و نبض سریع
• گزگز و مورمور در اطراف دهان و انشگتان
• تاری دید
علامتهای دیگر:
• سردرد
• رنگ پریدگی
• تغییر خلق و خو
• کاهش تمرکز و حواس و پیدایش توهمات ذهنی
• تحریک پذیری
• گیجی و منگی
• اختلال تکلم
• دو بینی
• کاهش سطح هشیاری
• تشنج
در مواقع کاهش قند خون چه باید کرد؟ هنگام افت قند خون باید از مواد قندی سریع الاثر مانند نصف لیوان آب میوه، چند قطعه شیرینی، 3 حبه قند یا آب نبات استفاده نمود. مقدار مصرف این مواد در افراد مختلف متفاوت است اما باید توجه داشت که به دنبال مصرف مواد قندی زود اثر، مواد قندی طولانی اثر یا یک وعده غذایی کامل نیز مصرف شود. این کار به منظور پیشگیری از کاهش دوبارة قند خون انجام میگیرد. مواد قندی طولانی اثر شامل یک عدد ساندویج، یک عدد میوه، بیسکویت یا یک وعده غذایی کامل است.
کاهش وزن چه کمکی خواهد کرد؟
چاقی یک عامل تقریباٌ مشترک بین افراد دیابتی نوع 2 است. چاقی باعث مقاومت سلول ها نسبت به انسولین می شود و در نتیجه بدن در تحمل مواد قندی دچار اختلال می گردد. پس با کاهش وزن و رساندن آن به حد طبیعی، باعث کنترل بهتر قند خون شوید.
