تحقیق :جرم شناسی در آیات قرآن کریم
چکیده :
در این کار می خواهیم به اساسی ترین پرسش های مطرح شده در جرم شناسی پاسخ دهیم ، منتها از دیدگاه قرآن
کریم. یعنی با مشاهده و اندکی بررسی در آیات شریفه ی قرآن به این پاسخ برسیم که از منظر قرآن کریم ، اساساً:
جرم چیست؟ علل ارتکاب جرم چیست؟ چه راه هایی برای پیش گیری از جرم وجود دارد؟ و نهایتاً اینکه در برابر جرم
و پدیده ی مجرمانه چه باید کرد؟
یعنی می خواهیم بدانیم اولاً آیا اصلاً در قرآن کریم پاسخی برای این پرسش ها وجود دارد و ثانیاً اگر وجود دارد ، این
پاسخ چیست.
البته برای بررسی و پاسخ به این پرسش ها در ابتدا رویکرد جرم شناسی غرب را بررسی می کنیم تا ببنیم آیا در جوامع
غربی نیز می توان مبنای دینی برای جرم شناسی پیدا کرد یا خیر ، و سپس به جرم شناسی اسلامی و قرآنی خواهیم
پرداخت.
کلید واژه ها:
جرم در آیات قرآن ، جرم در قرآن ، جرم شناسی از منظر قرآن ، جرم شناسی در اسلام ، جرم شناسی در
قرآن ، جرم شناسی قرآنی ، جرم شناسی و قرآن ، جرم و قرآن ، قرآن و جرم شناسی
www.Prozhe.com
2
مقدمه :
بر اساس باورهای اعتقادی ما ، دین اسلام کامل ترین و برترین دین آسمانی است. و همه ی آنچه را که برای یک
زندگی سالم و سعادتمند و آخرتی زیبا و تضمین شده نیاز است را در بر دارد و از آنجا که انسان با وجود همه ی
توانایی ها و خلاقیت های خود درمقابل ذات الهی موجودی ناقص است که باید مراحل کمال را به تدریج پیموده و به
نقش خلیفة اللهی خود دست یابد ، در مسیر زندگی خود احتیاج به یک نقشه و راه دارد. که آن همان احکام وحی و
قرآن کریم است.
قرآن کتاب هدایت بشر به سوی کمال و سعادت دنیا و آخرت است. هنگام نزول قرآن ، یعنی چهارده قرن پیش ،
تاریکی و جهل و گمراهی بر جامعه ی بشری سایه افکنده بود که در این شب ظلمانی خورشید اسلام تابیدن گرفت و
کاروان بشریت را به هدایت و کسب علم و معرفت رهنمون ساخت.
با وجود اینکه قرآن همانند کتاب های دست نوشته ی بشر نیست که هرکدام دامنه ای محدود از مسائل مربوط به
زندگی را شامل می شود ، و یک کتاب جامع و کامل است و درآن بیشتر قواعد کلی بیان شده ، لیکن در جای جای
آن اشاراتی به مسائلی که انسان به نوعی در زندگی خود با آن درگیر است ، شده است. البته درک عمیق از مفاهیم آن
نیاز به آگاهی فراوان و تفسیرهای دقیق دارد که عموماً با استفاده از احادیث پیامبر اکرم )ص( و ائمه )ع( امکان پذیر
می باشد.
به عنوان مثال در میان آیات قرآنی آیات بسیاری به بیان قوانین حاکم بر عالم هستی و قوانین حاکم بر روابط اجتماعی
انسان ها با یکدیگر پرداخته است. که ما از آن به عنوان "حقوق متقابل انسان ها" یاد می کنیم. علاوه بر این بسیاری
از آیات قرآن کریم به معرفی رفتارها ، اندیشه ها و روابطی می پردازد که بیانگر ابعادی مطلوب و شایسته از زندگی
فردی و جمعی افراد است و به طور خلاصه ، یک شیوه ی کامل و صحیح برای زندگی را معرفی میکند. البته در کنار
بیان الگوها و رفتارهای پسندیده میان انسان ها ، همچنین آیاتی وجود دارد که رفتارهای نادرست و ناپسند را بیان
کرده و انسان را از ارتکاب آن زشتی ها برحذر می دارد.
درمیان برخی آیات شریفه گاهی تعاریفی ازاین زشتی ها بیان شده و خداوند درخصوص آن ها سخنانی می فرماید.
اگرچه زشتی و نادرستی لزوماً به معنای جرم نیست ولی همه می دانیم که جرم یا بزه در هرحال زشت و ناپسند است.
پس می توان نتیجه گرفت در قرآن کریم درباره ی جرم شناسی و مجرم شناسی نیز آیاتی وجود دارد و خداوند متعال
مسائلی را دراین خصوص بیان فرموده است.
دراین نوشتار سعی شده است درحد امکان به بعضی از مسائل مربوط به جرم شناسی که در قرآن بیان شده است
اشاراتی شود. به این امید که رهگشایی برای توجه بیشتر به باورهای دینی و استفاده عملی از آن ها در مسائل حقوقی
و جزایی باشد.
www.Prozhe.com
3
عنوان تحقیق :اختلاس و عنوان تحقیق : آسیب شناسی و تحلیل علل وقوع جرم اختلاس در بانکهای شهرستان)
عنوان تحقیق :
آسیب شناسی و تحلیل علل وقوع جرم اختلاس در بانکهای شهرستان)
چکیده:
جرم اختلاس در نظام اداری کم و بیش گریبان گیر همه کشورهاست که آسیبهای ناشی از آن با توجه به شکلهای مختلف آن بی شمار است برای کشوری که در جهت توسعه و پیشرفت گام بر می دارد، ضرورت دارد تا به این مهم بپردازد و برای جلوگیری از تشدید آسیبها در آینده با تمام توان و در همه زمینه ها با علل و عوامل بروز آن مبارزهای جدی و مستمر صورت گیرد تا در جامعهای سالم و عاری از فساد توسعه پایدار و همه جانبه در کشور محقق شود.پژوهش حاضر به بررسی آسیب شناسی و تحلیل علل وقوع جرم اختلاس در بانکهای شهرستان شیراز(فارس) در سال 1392 پرداخته است. جامعه آماری،کارشناسان،بازرسان و مدیران ارشد بانکهای خصوصی و دولتی شهر شیراز با حجم نمونه برابر با 104نفر به شیوهنمونه‌گیری تصادفی ساده بوده است. این پژوهش کلیاتی از بحث اختلاس ،پیامدها و راههای پیشگیری و مقابله با آن را بحث و بررسی میکند و ضمن توصیف فرضیات به تحلیل آنها می پردازد که عمدهترین عوامل منجر به وقوع جرم اختلاس که در این پژوهش به آنها اشاره و تحلیل شده است ، عبارتند از وجود روابط ناسالم اداری میان مسئولان و کارکنان بانکها و نبود شفافیت در سیستم بانکی، وجود ضعف اعتقادی در بین کارکنان بانکها، مواجه شدن آنان با مشکلات مالی (کمی درآمد ...) و شگرد های مخصوص برخی از مشتریان بانکها ،نارسایی های آموزشی کارکنان بانکها ،ضعف کارآمدی و عدم وجود راهبردهای مناسب برای جلوگیری از وقوع جرم اختلاس در سیستمهای نظارتی، بازرسی و قانونی بانکها و همچنین عدم پیشرفت نظام بانکی و توسعه آن به سمت الکترونیکی شدن زمینه ساز وقوع جرم اختلاس در بانکها می باشد. در نهایت ، چنین نتیجه گیری شده که آسیبهای پس از وقوع جرم اختلاس شامل(عدم اعتماد مردم به بانک، ایجاد تورم در جامعه، فلج شدن اقتصاد و ازبین رفتن انگیزه کاری کارکنان بانک) و پیشنهاد جهت کاهش وقوع جرم اختلاس (کنترل و نظارت بانک مرکزی، رسیدگی به کارکنان(از جهت اقتصادی)، شایسته سالاری، آموزش و استقرار بانکداری الکترونیکی) می باشد.
واژگان کلیدی: اختلاس، روابط ناسالم اداری،مدیریت،شایسته سالاری، بانکداری الکترونیکی،نظارت
فهرست مطالب
عنوان صفحه
کلیات
مقدمه...................................... 1
بیان مسئله ........................................ 2
ضرورت و اهمیت پژوهش........................ 4
سوالات تحقیق................................ 5
اهداف پژوهش................................ 5
فرضیات پژوهش .............................. 5
پیشینه پژوهش............................... 6
روش انجام تحقیق ............................ 8
روش تجزیه و تحلیل داده ها.................. 9
قلمرو تحقیق................................ 9
جامعه آماری و روش نمونه گیری............... 9
فصل اول:تعاریف و عناصر تشکیل دهنده جرم اختلاس
مقدمه...................................... 10
1-1-تبیین عناصرتشکیل دهنده اختلاس........... 10
1-1-1- تعاریف............................ 10
1-1-1-1- تعاریف اختلاس.................. 10
1-1-1-2-تعاریف جرم تصرف غیرقانونی...... 12
1-1-2-قانون مجازات عمومی و جرم اختلاس..... 14
1-1-3-تبیین رفتار مجرمانه................ 15
1-1-3-1- رفتار مجرمانه اختلاس........... 15
الف: رفتار مجرمانه تصرف غیر قانونی استفادة غیر مجاز 17
ب) شرط تسلیم قبلی مال................. 28
ج ) نتیجه مجرمانه .................... 31
1 ) مفهوم مستخدم دولت................ 33
2 ) مفهوم شخص در حکم مستخدم دولت..... 35
1-1-3-2-رکن معنوی اختلاس و تصرف غیر قانونی 37
الف: رکن معنوی اختلاس.................. 37
ب :رکن معنوی تصرف غیر قانونی.......... 38
1-2- بررسی تطبیقی ارکان جرم اختلاس ......... 40
1-2-1-رکن قانونی......................... 40
1-2-2-رکن مادی .......................... 43
1-2-2-1- سمت مرتکب..................... 44
1-2-2-2- اختلاس از شرکتهای سهامی غیر دولتی 48
1-2-2-3- تصاحب ........................ 52
1-2-2-4- مقایسه برداشت و تصاحب......... 53
1-2-2-5- موضوع و متعلق جرم اختلاس....... 55
1-2-2-6- شمول جرم اختلاس بر اموال غیر منقول 58
1-2-2-7- سپرده شدن اموال یا اشیاء...... 62
1-2-3-رکن معنوی.......................... 65
1-3- مبانی نظری تحقیق...................... 71
1-3-1- نظریه‌های کلاسیک و متأخر جرم‌شناسی... 71
1-3-2- نظریه حقوق کیفری.................. 71
1-3-3- منابع فقهی- حقوقی................. 75
1-3-4- دیدگاه ابن‌خلدون................... 77
1-3-4-1- سرشت انسان و اجتماع........... 78
1-3-4-2- عوامل سیاسی................... 79
1-3-4-3- نظارت نهادهای حکومتی.......... 81
1-3-4-4- جرایم اقتصادی حکومت و ارباب قدرت 83
1-3-4-5- نقش دین و باورهای مذهبی در وقوع جرم 84
1-3-4-6- عوامل اقتصادی................. 85
فصل دوم:نتایج بررسی علل وقوع جرم اختلاس در محدوده بانکهای شهر شیراز
مقدمه...................................... 86
2-1- بررسی فرضیات تحقیق.................... 87
2-1-1- وجود روابط ناسالم اداری میان مسئولان و کارکنان بانکها 87
2-1-2- نبود شفافیت در سیستم بانکی........ 88
2-1-3-وجود ضعف اعتقادی در بین کارکنان بانکها 89
2-1-4-مواجه شدن کارکنان با مشکلات مالی (کمی درآمد ...) 90
2-1-5- شگردهای مخصوص برخی از مشتریان بانکها 91
2-1-6-نارسایی های آموزشی کارکنان بانکها.. 92
2-1-7- ضعف کارآمدی و عدم وجود راهبردهای مناسب در سیستمهای نظارتی......................................... 93
2-1-8-سیستمهای بازرسی و قانونی بانکها.... 94
2-1-9- عدم پیشرفت نظام بانکی و توسعه آن به سمت الکترونیکی شدن 95
2-2-عوامل منجر به وقوع جرم از دیدگاه کارشناسان حقوقی ،بازرسان و مدیران ارشد بانکهای شهر شیراز............. 96
2-3-آسیبهای پس از وقوع جرم از دیدگاه کارشناسان حقوقی ،بازرسان و مدیران ارشد بانکهای شهر شیراز............. 98
2-4-پیشنهاد جهت کاهش وقوع جرم اختلاس از دیدگاه کارشناسان حقوقی ،بازرسین و مدیران ارشد بانکهای شهر شیراز... 99
2-5- راهکارهای تربیتی پیشگیری از جرائم اقتصادی از منظر قرآن و حدیث.......................................... 100
2-5-1- مفاهیم و کلیات................... 101
الف:جرم............................... 101
ب:پیشگیری............................. 101
1) پیشگیری موسع..................... 102
2) پیشگیری مضیق..................... 102