عنوان: بررسی مبانی واحکام قاعده غررازدیدگاه فقه امامیه وکاربردآن درحقوق مدنی
فهرست
چکیده : ........................................................................................................................ 1
فصل اول کلیات
1-1 مقدمه : ..................................................................................................................... 3
1 - 2 بیان مسئله - ............................................................................................................... 3
1 - 3 پیشینه تحقیق - ............................................................................................................ 4
1 - 4 ضرورت، و اهمیت تحقیق - ........................................................................................... 5
1 - 5 اهداف پژوهش - ......................................................................................................... 5
1 - 6 سوالات تحقیق - .......................................................................................................... 6
1 - 7 سوالات : - ................................................................................................................ 6
1 - 8 فرضیات : - .............................................................................................................. 6
1 - 9 روش تحقیق - .......................................................................................................... 6
1 - 10 تاریخچه تحقیق - ....................................................................................................... 6
فصل دوم تعاریف و مفاهیم
2 - 1 تعریف قاعده - ........................................................................................................... 9
2 - 1 - 1 معنای لغوی قاعده: - ................................................................................................ 9
2 - 1 - 2 معنای اصطلاحی قاعده - ........................................................................................ 10
2 - 1 - 3 تفاوت قاعده فقهی با مساله اصولی............................................................................ - 10
2 - 2 مفهوم بیع - ............................................................................................................. 13
2 - 2 - 1 مفهوم لغوی بیع.................................................................................................. - 13
2 - 2 - 2 مفهوم اصطلاحی بیع............................................................................................ - 15
2 - 3 مفهوم غرر .......................................................................................................... - 16
2 - 3 - 1 مفهوم لغوی........................................................................................................ - 16
2 - 3 - 2 مفهوم اصطلاحی غرر ........................................................................................ - 17
ط
2 - 3 - 3 تعریف غرر در اصطلاح حقوقی....................................................................... - 19
2 - 3 - 4 غرر در زمان جاهلیت......................................................................................... - 19
2 - 4 مفهوم غرور ...................................................................................................... - 25
2 - 3 - 1 تفاوت غرر با غرور........................................................................................... - 25
فصل سوم : مفاد قاعده غرر و مستندات قاعده غرر
3 - 1 قرآن - .................................................................................................................... 28
3 - 2 سنت.................................................................................................................... - 33
3 - 2 - 1 واکاوی روایات - ................................................................................................... 36
3 - 2 - 2 معناى بیع غرر در حدیث نبوى )ص( - ....................................................................... 40
3 - 2 - 3 معامله غررى در روایات - ..................................................................................... 42
3 - 3 اجماع - .................................................................................................................. 45
3 - 4 عقل - ..................................................................................................................... 47
4 - 5 بنای عقلا - .............................................................................................................. 47
4 - 6 مبانى قاعده غرر - .................................................................................................... 48
4 - 6 - 2 و جلوگیرى از نزاع - » اتقان در عمل « اصل ............................................................... 50
3 - 6 - 3 نوعى یا شخصى بود ن معیار تمییز غرر - ................................................................... 52
2 - 7 تقسیم غرر - ............................................................................................................ 57
2 - 7 - 1 تقسیم غرر از نظر فقهاى امامیه - .............................................................................. 57
3 - 8 - 1 غرر از جهت اصل وجود مبیع................................................................................ - 58
3 - 8 - 1 - 1 بیع اشیاى معدومت........................................................................................... - 60
2 - 8 - 2 غرر از جهت قدرت بر تسلیم - ................................................................................ 63
3 - 8 - 3 غرر دراوصاف مورد معامله - .............................................................................. 74
3 - 9 غرر در مورد معامله از منظر فقه ............................................................................. - 74
ی
3 - 9 - 1 غرر در ثمن - ...................................................................................................... 74
3 - 10 غرر در شرط معامله از منظر فقه - ........................................................................... 78
فصل چهارم ................................................................................................................ 80
جایگاه غرر در قانون مدنی ایران ................................................................................... 80
4 - 1 غرر در قانون مدنى - ............................................................................................... 81
4 - 2 قلمرو غرر در قانون مدنی........................................................................................ - 84
4 - 3 تقسیم غرر در قانون مدنى ایران................................................................................. - 87
4 - 5 علم به اوصاف مبیع در قانون مدنی ............................................................................ - 91
4 - 6 معلوم بودن مورد معامله.......................................................................................... - 92
4 - 7 معین بودن مورد معامله........................................................................................... - 99
4 - 8 غرردرموردمعامله از منظر قانون مدنی..................................................................... - 102
4 - 9 غرر در شرط از منظر قانون مدنی .......................................................................... - 103
فصل پنجم
نتیجه گیری ................................................................................................................ 104
فهرست منابع: ..................................................................................................................
فهرست منابع فارسی : .........................................................................................................
فهرست منابع عربی : ..........................................................................................................
مقالات: ............................................................................................................................
Abstract: .......................................................................................................................
1
چکیده :
در حقوق اسلامی به دلیل فقدان پاره ای از شرایط اساسی، برخی از معاملات و قراردادها اعتبار و نفوذ
ندارد؛ از جمله ی این معاملات می توان به معاملات غرری اشاره نمود. غرر اصطلاحی در فقه و حقوق
است که در عقود کاربرد داشته درلغت به معنای غفلت وخطروفریب وخدعه و ... وبعضی آنرا جهل
وجهل توام با خطربکار می برند در اصطلاح نیز به معنای عقد یا معامله ای است که به جهتی از جهات،
نتیجه و پایان آن برای طرفین )بایع و مشتری( یا یکی از آنها مجهول باشد و در نتیجه احتمال ضرر و
زیان وجود داشته و سبب ایجاد اختلاف و کشمکش بین آنها شود. از این قاعده حقوقى، تحت عنوان مستقل
در برخى از آثار بزرگان امامیّه به اختصار بحث شده، امّا عمدتاً ذیل شرایط مربوط به معامله، مورد
بررسى فقیهان و دانش مندان امامیّه قرار گرفته است . نتایج این پژوهش نشان می دهد که اولا جهل به
جهات معامله که موجب ضرر شود عقد غرری محسوب و در نتیجه باطل است. در ثانی مشخص گردید
که قانون مدنی به طور مستقل به موضوع غرر اشاره نکرده است ، ولى بدون شکّ در این قانون، احکام
فراوانى درباره عقود و معاملات مى توان یافت که تحت عنوان این قاعده و تأسیس حقوقى مطرح بوده و
بر اساس این اصل تنظیم شده اند . ثالثا مبنای غرر و معاملات غرری در اسلام حدیث مشهور نبوی که
میباشد. » نهی النبی)ص( عن بیع الغرر «: میفرماید
کلمات کلیدی : غرر،بیع ،عقد ، خیار فسخ،ثمن،مثمن
2
فصل اول
کلیات
3
فصل اول : کلیات
1-1 مقدمه :
در روابط اجتماعى انسان ها، قراردادها، معاملات و داد و ستدها، بخشى ضرورى و اجتناب ناپذیر است .
اگرچه از دیرباز جوامع بشرى در جهت برقرارى امنیّت، صلح اجتماعى و نظم عمومى و نیز تأمین و
حفظ منافع افراد به سوى قانون مند شدن گام برداشته است، لیکن از آن جا که نیازها و خواسته هاى انسانى
به طور طبیعى مشابه یک دیگرند، نزاع بر سر کسب منافع افزون تر و تأمین رفاه بیش تر، همواره وجود
دارد. از این ره گذر و در نتیجه انعقاد قراردادها و پیمان هاى غیر معتبر و بر خلاف مصلحت فردى -
اجتماعى، علاوه بر تجاوز به حقوق هم دیگر و در نتیجه، داراشد ن غیر عادلانه در جهت جلب منافع مادّى
فزون تر، تجاوز به صلح اجتماعى، نظم عمومى و معنویّت اخلاقى از طریق ایجاد اختلاف و کشمکش
میان طرفین قراردادها و معاملات، صورت خواهد گرفت .
نظام هاى حقوقى مختلف که بر مبناى آرمان هاى اخلاقى اجتماعى و با هدف تأمین عدالت اجتماعى و -
تنظیم روابط مردم و حفظ نظم در اجتماع شکل گرفته اند، در زمینه آثار حقوقى ناشى از تعهّدات و روابط
قراردادى و انجام معاملات، قواعد و مقرّرات خاصّى وضع نموده اند و افزون بر این، برخى از داد و
ستدها و معاملات را اگرچه متعارف و متداول هم باشد به دلیل رعایت قواعد آمره و حفظ نظم عمومى - -
غیر معتبر و بدون اثر حقوقى مى شمارند .
1 - 2 بیان مسئله -
یکی از عواملی که موجب بطلان عقد میشود،غرر در معامله است.غرر در لغت به معنی خطر، نیرنگ و
غفلت آمده ومنظور از معامله غرری معامله ای است که توأم با خطر بوده و متعاملین در زمان انجام آن،
4
توان تشخیص سودمند یا زیانبار بودن معامله را ندارند
