امروزه برای انواع سرطان، روشهای درمانی متعددی وجود دارد. اما چه کسی می خواهد به سرطان مبتلا شود؟ حتی با وجود پیشرفتهای پزشکی در سالهای اخیر همه می خواهند از خطر بیماریها در امان باشند تا اینکه با صرف هزینه زیاد از شرشان خلاص شوند. یکی از مهمترین راهها اصلاح سبک زندگی است. نمی توانیم هر طور می خواهیم زندگی کنیم و از عوارض تغذیه نادرست و استرس زیاد و زندگی کم تحرک دور بمانیم. در این مقاله به بررسی رابطه سرطان با انواع روشها و سبک های زندگی میپردازد.
نتایج وسیعترین و جدیدترین مطالعه درباره ۳۲ نوع سرطان در ۱۹۵ کشور جهان نشان میدهد اگرچه تعداد موارد مرگ ناشی از سرطان در ایران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ تقریبا دو برابر شده ، اما بر اساس مستندات موجود، به هیچ وجه، سونامی سرطان در ایران اتفاق نیفتاده است.
به گزارش دیدهبان علم ایران، این مطالعه جهانی جدید و بسیار گسترده در انستیتوی سنجش و ارزشیابی سلامت (Institute of Health Metrics and Evaluation) وابسته به دانشگاه واشنگتن انجام و نتایج آن در مجله JAMA Oncology ماه دسامبر امسال منتشر شده است.
بر اساس نتایج این مطالعه که ۸ پژوهشگر ایرانی از دانشگاه های علوم پزشکی تهران، ایران، البرز، قم، و بقیهالله شرکت داشتهاند، سرطان پس از بیماریهای قلبی عروقی مهمترین عامل مرگومیر در جهان است. با این حال، احتمال ابتلا به سرطان و مرگ ناشی از آن تا حدود زیادی به مکان زندگی افراد بستگی دارد.
افزایش ۵۰ درصدی موارد جدید سرطان در کشورهای توسعه نیافته
این مطالعه حاکی از افزایش چشمگیر تعداد موارد بروز سرطان از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ است که اکثر آنها در کشورهای توسعه نیافته رخ داده است. به طوری که در این کشورها، موارد جدید سرطان ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
پژوهشگران در این مطالعه، کشورها را بر اساس مقیاس اجتماعی و دموگرافیک جوامع تقسیمبندی کردهاند. این مقیاس ترکیبی از تحصیلات، درآمد و باروری در دوره زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ است و نتایج نشان میدهد تعداد موارد جدید سرطان در گروه کشورهای دارای بهترین مقیاس اجتماعی و دموگرافیک – از جمله ایالات متحده و ژاپن – به میزان ۳۶ درصد افزایش پیدا کرده است.
خطر سرطان، واقعی و فزاینده است
دکتر کریستینا فیتزموریس، استادیار انستیتوی سنجش و ارزشیابی سلامت در دانشگاه واشنگتن میگوید: «خطر سرطان واقعی و فزاینده است. تعداد موارد جدید سرطان تقریبا در تمام دنیا در حال افزایش است و این، بار فزایندهای بر نظام سلامت تمامی کشورها تحمیل میکند. این بار، حتی در کشورهای توسعه یافته نیز مشاهده میشود. با این حال، سریعترین و مشکلسازترین بار در کشورهای توسعه نیافته دیده میشود که قابلیت و ظرفیت مبارزه با آن را ندارند.»
نگاهی به آمار سرطان در ایران بر اساس مطالعه ۲۰۱۵
۴۹ هزار ایرانی در ۲۰۱۵ با سرطان به کام مرگ رفتند
دکتر ملکزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان به عنوان بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران که از پژوهشگران اصلی مطالعه بار جهانی بیماریها در انستیتوی سنجش و ارزشیابی سلامت (Institute of Health Metrics and Evaluation ) وابسته به دانشگاه واشنگتن است، در گفتوگویی با دیدهبان علم ایران درباره میزان بروز سرطان در ایران بر اساس نتایج این مطالعه گفت: در سال ۲۰۱۵ در ایران، تعداد ۳۸۵۵ هزار مرگ روی داده که ۱۲٫۸ درصد از آن (حدود ۴۹۹ هزار مرگ در هر دو جنس زن و مرد) ناشی از مجموع سرطانها بوده است. از کل تعداد موارد مرگ بر اثر سرطان، ۱۸ هزار مرگ در زنان رخ داده و بقیه موارد معادل ۳۱ هزار مرگ در مردان بوده است.
به گفته وی تعداد مرگهای ناشی از کل سرطانها در هر دو جنس در ایران طی سال ۱۹۹۰ معادل ۲۴ هزار مورد بوده و به عبارت دیگر، تعداد موارد مرگ ناشی از سرطان در ایران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ تقریبا دو برابر شده است.
گروه سنی بیشترین قربانیان سرطان در ایران
دکتر ملکزاده با اشاره به ارتباط افزایش سن و بروز سرطان به این نکته اشاره کرد که نرخ بروز سرطان در ایران با بالا رفتن سن افزایش پیدا میکند ، بیشترین بروز سرطان در سال ۱۹۹۰ در گروه سنی ۸۰ سال و بالاتر بوده و در سال ۲۰۱۵ بیشترین بروز سرطان در گروه سنی ۷۵ تا ۷۹ سال مشاهده شده است.
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، یادآور شد: به طور کلی، نرخ بروز و مرگ ناشی از سرطانها در مردان بسیار بیشتر از زنان بوده و هست.
شایعترین سرطانهای ایران
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین با بیان این که علل بروز سرطان در کشور ما در مناطق مختلف جغرافیایی متفاوت است افزود: در سطح ملی، شایعترین سرطانها شامل پستان، پروستات، معده، لوسمی، روده بزرگ، مثانه، و حنجره بودهاند. شیوع سرطان دهانه رحم نیز که در سال ۱۹۹۰ پنجمین سرطان شایع در کشور بوده در سال ۲۰۱۵۵ به شدت کاهش پیدا کرده است.
مرگبارترین سرطانهای ایران
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت مرگبارترین سرطانها در ایران طی سال ۲۰۱۵ را نیز شامل سرطانهای معده ، ریه ، لوسمی ، مری، روده بزرگ، مغز و سیستم عصبی، پستان، پروستات، کبد و لوزالمعده برشمرد.
فوق تخصص بیماریهای گوارش و کبد بخش قابل توجهی از سرطانها را دارای عوامل خطر شناخته شده و در عمل قابل پیشگیری توصیف کرد و گفت: اکثر عوامل خطر سرطان ها از شیوه زندگی ناسالم افراد سرچشمه میگیرند و همگی قابل پیشگیری هستند.
رشد بروز سرطان در ایران واقعا بیشتر از همه کشورهای دنیاست؟!
چرا سونامی سرطان در ایران واقعیت ندارد؟
تا کنون گزارشهای متعددی درباره افزایش بروز سرطان و مرگهای ناشی از آن طی سالهای اخیر در ایران، گزارش شده است؛ گزارشهایی که حاکیست رشد بروز سرطان در ایران بیشتر از کشورهای دیگر است.
مجری مطالعه بزرگ کوهورت گلستان که با نمونه ۵۰ هزار نفری، عوامل خطر سرطانها بخصوص سرطانهای گوارش در استان گلستان را از سال ۸۴ مورد بررسی قرار داده است و برخی نتایج آن از جمله «سرطانزا بودن مصرف چای داغ و تریاک» ثبت جهانی شده است، نرخ بروز سرطانها در ایران را طی سال ۱۹۹۰، ۵۲۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر و در ۲۰۱۵ نیز، ۸۰۵ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر اعلام ، اما در عین حال بر این نکته بسیار تاکید کرد که بخش عمدهای از این افزایش در تعداد موارد مرگ و نرخ بروز سرطانها، ناشی از افزایش و پیر شدن جمعیت در ایران است. چراکه در واقع، نرخ استاندارد شده سنی مرگ و میر ناشی از سرطان ها از ۱۰۴ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت به ۹۷ مرگ در هر ۱۰۰۰ هزار نفر کاهش پیدا کرده است.
بنا بر نتیجهای که دکتر ملکزاده از نرخ استاندارد شده سنی مرگ و میر ناشی از سرطانها میگیرد ، علیرغم افزایش چشمگیر در موارد مرگ ناشی از سرطان در ایران، نرخ مرگ تغییر چشمگیری نداشته است و طبق گفته وی، نشاندهنده موفقیت نظام سلامت در پیشگیری از مرگ زودرس ناشی از سرطان است و بنابراین، گزارشهایی که در مورد سونامی سرطان در ایران به چاپ رسیده اند صحت ندارند و وضعیت مرگ و میر ناشی از سرطان در کشور ما هنوز بحرانی نیست.
ارائه آمار دقیق سرطان تنها بر اساس نظام «ثبت سرطان» امکانپذیر است
به گزارش دیدهبان علم ایران «ثبت سرطان» ضرورت اولیه نظام ارائه آمار سرطان در دنیا و از جمله مهمترین زیر ساختهای مورد نیاز برای استقرار برنامه کنترل سرطان است و نقش مهمی در طراحی و پایش برنامههای کنترلی سرطان از جمله ارزیابی برنامههای غربالگری سرطان و پیگیری بیماران سرطانی و ارزیابی شاخصهای پیشآگهی و اختصاص منابع مالی و انسانی دارد.
با این که حدود ۷۰ درصد کل موارد سرطان در کشورهای در حال توسعه اتفاق میافتد، بیشتر سیستمهای ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت، در کشورهای توسعه یافته قرار دارند و تعداد کمی از آنها در کشورهای در حال توسعه یافت میشوند و از سویی دیگر، متاسفانه اغلب سیستمهای ثبت سرطان موجود در کشورهای درحال توسعه با کیفیت بسیار پایینی اطلاعات لازم را جهت بررسی موارد سرطان جمعآوری میکنند.
کمشماری موارد سرطان ناشی از چیست؟
تحقیقات دکتر الهام محبی، دکتر کاظم زنده دل،دکتر علی اکبر حقدوست،دکتر غلامرضا روشندل، دکتر آرش اعتمادی،دکتر محمد علی محققی، دکتر ایرج حریرچی و دکتر رضا ملکزاده، محققان علوم پزشکی ایران نشان میدهد اغلب کشورهای در حال توسعه از سیستمهای ثبت مبتنی بر اطلاعات آزمایشگاهی (پاتولوژی) استفاده میکنند که این امر، به کمشماری موارد سرطان منجر میشود، این در حالیست که سیستم ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت کارآمد، علاوه بر جمع آوری اطلاعات آزمایشگاهی به جمعآوری اطلاعات بالینی بیماران و اطلاعات مرگ بیماران نیز میپردازد.
علاوه بر نوع جمعآوری اطلاعات، پوشش جمعیتی ثبت سرطان نیز در دقت آمار سرطان بسیار اهمیت دارد. به طوری که در کشورهای توسعه یافته جمعیت تحت پوشش بالاتر از کشورهای در حال توسعه است؛ برای مثال میزان پوشش جمعیتی در ایالات متحده ۹۹ درصد، استرالیا و نیوزلند ۸۶ درصد و اتحادیه اروپا ۵۷ درصد است؛ درحالیکه میزان پوشش در کشورهای آمریکای جنوبی و مرکزی تنها ۲۱ درصد، و در کشورهای آفریقایی و کشورهای آسیایی به ترتیب ۱۱درصد و ۸ درصد است.
«ثبت سرطان جمعیتی استان گلستان»، اولین گزارش رسمی «سرطان در ایران» که وارد مرجع جهانی شد
بر اساس تحقیق یاد شده، در حال حاضر، معتبرترین منبع آمار در این زمینه، گزارشهای دورهای آژانس بینالمللی تحقیقات سرطان IARC (وابسته به سازمان بهداشت جهانی) است که در قالب کتابی با عنوان «سرطان در ۵ قاره جهان» ((Cancer in Five Continents) منتشر میشود و تا کنون ۱۰۰ گزارش دورهای این کتاب منتشر شده است.
متاسفانه تا سال ۲۰۱۳ میلادی هیچ یک از گزارشهای ثبت سرطان در ایران از نظر کیفیت مورد تایید قرار نگرفته بود و آمار سرطان از کشور ما در این کتابها منتشر نمیشد. اما خوشبختانه در سال ۱۳۹۲۲ گزارش «ثبت سرطان جمعیتی استان گلستان» که پیشنیاز مطالعه بزرگ کوهورت گلستان بود و با همکاری دکتر سمنانی و دکتر روشندل و به سرپرستی دکتر ملکزاده تهیه شده بود، مورد تایید قرار گرفت و به عنوان اولین گزارش رسمی و معتبر از وضعیت سرطان ایران وارد این مرجع جهانی شد.
با این حال این گزارش که تنها مربوط به یک استان است، وضعیت متوسط کشور را در زمینه سرطان نشان نمیداد و برای اطلاع از آمار رسمی کشور، لازم بود آمارهای دقیقی از سایر استانهای کشور نیز منتشر شود.
پروژه globocan تنها گزارش معتبر فعلی از وضعیت بروز سرطان در ایران
به گفته پژوهشگران ایرانی بررسی نظام ثبت سرطان در کشورهای مختلف جهان، در بیشتر کشورهای در حال توسعه، وضعیت آمار ثبت سرطان با محدودیتهای مختلفی مواجه است. با این حال به دلیل ضرورتی که برای برنامهریزی و نظارت بر وضعیت سرطان وجود دارد، سازمان IARC (وابسته به سازمان بهداشت جهانی) اقدام به اجرای پروژه globocan کرده است که بر اساس آن با استفاده از دادههای موجود در کشورها و همچنین گزارشهای معتبر کشورهای همسایه اقدام به تخمین تقریبی میزان بروز، شیوع و مرگ و میر ناشی از سرطانها برای تمام کشورها کرده است. در آخرین گزارش این پروژه که globocan 2102 نام دارد، میزان بروز، شیوع و مرگ و میر ناشی از انواع سرطانها برای کشور ما نیز ارائه شده است که در این خصوص از تمام گزارشهای موجود در کشور استفاده شده است.
فعلاً این تنها گزارش معتبری است که از وضعیت بروز سرطان در ایران وجود دارد و لازم است به آن استناد شود.
وضعیت فعلی ثبت سرطان در ایران چگونه است؟
بدین ترتیب و با توجه به اهمیت ارتقاء برنامه ثبت سرطان جمعیتی و بر اساس تجربه موفق اجرای «ثبت سرطان جمعیتی در استان گلستان» که با تلاش دکتر سمنانی و دکتر روشندل و تحت نظارت و سرپرستی دکتر ملک زاده صورت گرفته بود، در ادامه، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، برنامه جامعی را برای ارتقاء ثبت سرطان در کشور طراحی کرد که به گفته دکتر ملکزاده بر اساس آن ، دانشگاههای علوم پزشکی کشور که زمینه و علاقهمندی اجرای چنین برنامه ای را داشتند به عنوان مجری برنامه ثبت سرطان در هر استان انتخاب شدند. مبنای این برنامه تشکیل مراکز ثبت سرطان جمعیتی در مراکز استانها است و مراکز ثبت سرطان استانی باید اقدامات لازم را برای طراحی و اجرای تمام فرایندهای نظام ثبت سرطان جمعیتی انجام دهند.
آماده شدن نتایج ثبت جمعیتی سرطان دو استان
آغاز ثبت سرطان جمعیتی در تمام دانشگاههای علوم پزشکی کشور
معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با اشاره به این که نظام ثبت سرطان مبتنی بر جمعیت در ۱۰ استان کشور در حال اجراست گفت: تاکنون نتایج مراکز ثبت جمعیتی استان فارس و آذربایجان شرقی آماده شده است و به زودی نتایج آن منتشر خواهد شد. همچنین بر اساس تفاهمنامه امضا شده بین معاونت بهداشت، درمان، و تحقیقات و فناوری ورزات بهداشت تمام دانشگاههای علوم پزشکی کشور اقدام به اجرای برنامه ثبت سرطان جمعیتی خواهند کرد.
منشأ برداشتهای اشتباه از رشد سرطان در ایران چه بوده است؟
رشد ابتلا به سرطان در ایران همگام با سایر کشورها کمتر از ۱۰ درصد است
دکتر ملکزاده، با ارائه توضیحات بالا، تاکید دارد که با این همه، گزارش معتبری از روند بروز سرطان در ایران وجود ندارد و گزارش هایی که منتشر میشود بیشتر بر اساس گزارشهای دورهای است که با تکیه بر ثبت سرطان مبتنی بر آسیب شناسی صورت میگیرد. این گزارشها به مرور زمان بر اساس تلاشهایی که در وزارت بهداشت و دانشگاهها صورت گرفته است و همچنین بودجه و اعتباری که به آنها اختصاص یافته، تکمیل شده است. بخش مهمی از رشدی که در این گزارشها مشاهده میشود، ناشی از تلاشی است که در جمعآوری بهتر اطلاعات صورت گرفته است.
وی اما افزود: از طرفی با توسعه خدمات آسیبشناسی در کشور ،به مرور زمان، تشخیصها دقیقتر شده است. توسعه صورت گرفته در ثبت سرطان و همچنین افزایش دقت در تشخیصها منجر به ایجاد گزارشهایی شده است که نشان میدهد سرعت رشد سرطان در ایران خیلی زیاد است. در حالی که بخشی از این روند کاذب است و نمیتواند مبنای تصمیمگیری و نگرانی از رشد سرطان در کشور باشد.
مجری مطالعه بزرگ کوهورت ۵۰ هزار نفری گلستان که دقیقترین ثبت سرطان کشور را داراست، معتقد است سرعت رشد بروز سرطانها از روند منطقی و متعادلی برخوردار و مشابه سایر کشورهای دنیا است.
رشد فزاینده ابتلا به سرطان در ۱۷۴ کشور جهان
دکتر ملکزاده در توضیحات بیشتری در این باره به نتایج وسیعترین و مهمترین مطالعه درباره ۳۲ نوع سرطان در ۱۹۵ کشور جهان استناد کرد که بر اساس آن شاهد رشد فزاینده ابتلا به سرطان در ۱۷۴کشور جهان هستیم. وی به ای